Το µυστικό της αντιγήρανσης, όσο κι αν κάποιοι θέλουν να το πιστεύουν και να πείσουν κι εµάς γι’ αυτό, δεν βρίσκεται κρυµµένο ούτε σε πανάκριβα µπουκαλάκια, ούτε σε µαγικά χαπάκια, ούτε σε πολυτελή ιατρεία, ούτε σε τροφές µε εξωτική προέλευση. Μπορούµε να παραµείνουµε νέοι, δηλαδή, µε τρόπους απλούς και φυσικούς. Είναι άραγε εφικτό; Ναι, αν ακολουθήσουµε τις συµβουλές που ακολουθούν, κατευθείαν από τη φύση, την κουζίνα µας και βέβαια τη γνώση και την πείρα των ειδικών. Έτσι, τη νεότητα µπορούµε να τη διατηρήσουµε αν αποφασίσουµε να υιοθετήσουµε και από την άλλη πλευρά να αλλάξουµε κάποιες συνήθειες στην καθηµερινότητα και τη ζωή µας. Ο νέος χρόνος, λοιπόν, είναι η καλύτερη ευκαιρία.
1η ενότητα: Με φυσικούς τρόπους
«Χρωματίζουμε» τη διατροφή μας
Στο ιαπωνικό νησί Οκινάουα, στον νότο της Ιαπωνίας, οι άνθρωποι που φτάνουν τα 100 είναι περισσότεροι από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Οι ειδικοί αποδίδουν τη μακροζωία τους στον τρόπο διατροφής τους. Οι εν λόγω Ιάπωνες δίνουν χρώμα στο φαγητό τους, βάζουν δηλαδή καθημερινά στο πιάτο τους φρούτα και λαχανικά διαφορετικών χρωμάτων. Είναι γνωστό ότι τα έντονα χρώματα στα φρούτα και τα λαχανικά μαρτυρούν την ύπαρξη αντιοξειδωτικών, που είναι αντιγηραντικά. Γι' αυτό επιλέγουμε πορτοκάλια, ακτινίδια, ροδάκινα, φράουλες, κεράσια, μούρα διαφόρων ειδών, ντομάτες, πιπεριές, σταφύλια, κόκκινο λάχανο.
«Ναι» στα καλά λιπαρά
Τα καλά λιπαρά είναι τα περιβόητα ω-3, τα πολυακόρεστα λιπαρά που επειδή δεν τα συνθέτει ο οργανισμός μας πρέπει να τα παίρνουμε από τη διατροφή μας. Τα ω-3 φαίνεται ότι συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ, προστατεύουν την καρδιά (χάρη στην αντιθρομβωτική τους δράση), ρυθμίζουν την πίεση και το σάκχαρο του αίματος, τονώνουν τη μνήμη, τους αποδίδονται αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, δρουν αντικαρκινικά (κυρίως όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού και του προστάτη), καταπολεμούν τις φλεγμονές (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα) και είναι ευεργετικά και για το άσθμα. Πού θα τα βρούμε; Στα ω-3 λιπαρά οξέα ανήκουν το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA), που βρίσκονται κυρίως σε ψάρια και θαλασσινά (κυρίως στα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, ο τόνος, ο γαύρος, το σκουμπρί, η σαρδέλα), και το α-λινολενικό οξύ (ALA), που περιέχεται σε σπόρους, χόρτα και λαχανικά, όπως ο λιναρόσπορος και το λινέλαιο, τα καρύδια και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. το σπανάκι).
«Ταΐζουμε» το δέρμα μας
Με βιταμίνη C, της οποίας καλές πηγές είναι τα εσπεριδοειδή και οι φράουλες, καθώς και τα ακτινίδια, τα μούρα και τα μύρτιλα. Επίσης, με βιταμίνη Ε, που παίρνουμε κυρίως από το ελαιόλαδο και τις ελιές. Ακόμη, με καροτένια, που υπάρχουν κατεξοχήν στα φρούτα και τα λαχανικά που έχουν έντονο κόκκινο, πορτοκαλί ή κίτρινο χρώμα, όπως είναι τα ροδάκινα, τα βερίκοκα, τα καρότα, οι κόκκινες πιπεριές κ.ά. Τέλος, με φλαβονοειδή, που τα βρίσκουμε κυρίως στο τσάι, το κόκκινο κρασί, τα σταφύλια, τα μήλα και τα κρεμμύδια, αλλά και στα βερίκοκα, τα πορτοκάλια, τα ρόδια και τα κεράσια.
Περπατάμε ή τρέχουμε για μακρύτερη ζωή
Η άσκηση -το ξέρουμε όλοι- είναι βασικός παράγοντας διατήρησης της νεότητας και επίτευξης της μακροζωίας. Καταφέρνει αποδεδειγμένα να μας διατηρεί νέους, υγιείς και σε φόρμα τόσο στο σώμα όσο και στο πνεύμα, αλλά και να βελτιώνει τη διάθεσή μας. Μέσω της άσκησης εκκρίνονται ενδορφίνες, οι «ουσίες της χαράς», που εκτός των άλλων φαίνεται ότι συμβάλλουν και στη μακροζωία. Με ποιον τρόπο; Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα τελομερή, οι απολήξεις των χρωμοσωμάτων, που κάποιοι παρομοιάζουν με τα πλαστικά προστατευτικά των κορδονιών των παπουτσιών μας και το μήκος των οποίων πολλές έρευνες θεωρούν δείκτη μακροζωίας (όσο πιο μακριά, τόσο πιο πολύ θα ζήσουμε), έχουν πιο μικρό μήκος στους καταθλιπτικούς ανθρώπους. Επιπλέον, οι ειδικοί εξηγούν πως δεν γνωρίζουν ακριβώς τους μηχανισμούς, αλλά σύμφωνα με τα αποτελέσματα μεγάλων επιδημιολογικών ερευνών φαίνεται πως η σωματική δραστηριότητα (χωρίς να είναι υπερβολική), σε συνδυασμό με πλήρη διατροφή, παίζει σημαντικό ρόλο στη μακροζωία. Μάλιστα, οι ειδικοί του Πανεπιστημίου της Ουψάλα διαπίστωσαν ότι σε ανθρώπους μέσης ηλικίας η συστηματική σωματική άσκηση παρατείνει τη ζωή τους όπως ακριβώς θα συνέβαινε αν ήταν καπνιστές και έκοβαν το κάπνισμα.
Ισιώνουμε την πλάτη
Οι περισσότεροι είχαμε βαρεθεί να ακούμε τη συμβουλή αυτή όταν ήμασταν παιδιά και έφηβοι. Τι θα λέγαμε όμως αν την επαναλαμβάναμε στον εαυτό μας και στη μέση ή και την τρίτη ηλικία; Η στάση του σώματος παίζει μεγάλο ρόλο στο πόσο νέοι φαινόμαστε. Μια ίσια πλάτη παραπέμπει σε μια νεανική σιλουέτα. Για να το πετύχουμε, μπορούμε να ασκηθούμε στο να περπατάμε με τα χέρια δεμένα πίσω από τη μέση μας. Έτσι, θα μάθουμε να κρατάμε ίσια την πλάτη και να «ανοίγουμε» τις ωμοπλάτες μας. Μια καλή άσκηση ακόμη είναι το «βουνό» («dog face down») από τη γιόγκα, όπου κρατώντας ίσια τα πόδια μας σκύβουμε μέχρι να ακουμπήσουμε με τα χέρια μας το πάτωμα, ενώ οι πιο «προχωρημένοι» μπορούμε να σηκώνουμε εναλλάξ τα πόδια μας (και πάλι τεντωμένα).
Ισορροπούμε
Η καλή ισορροπία είναι πολύ σημαντική για να διατηρήσουμε τη στάση του σώματός μας, αλλά και για να αποφύγουμε τις πτώσεις σε μεγαλύτερη ηλικία. Η καλή ισορροπία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και είναι κάτι που μπορούμε να «δουλέψουμε». Και πάλι μπορούμε να δανειστούμε ασκήσεις από τη γιόγκα: Στεκόμαστε όρθιοι με τα πόδια ενωμένα, κλείνουμε τα μάτια μας, ανοίγουμε τα χέρια μας στη έκταση και σηκώνουμε σιγά-σιγά εναλλάξ τα πόδια μας, είτε προς τα μπροστά, είτε προς τα πίσω, είτε προς τα πλάγια. Στην αρχή μπορεί να δυσκολευτούμε, αλλά με λίγη προσπάθεια θα τα καταφέρουμε.
Η δύναμη της μεζούρας
Μετά την ηλικία των 40 ετών, εξαιτίας των ορμονών, που τα επίπεδά τους σταδιακά μεταβάλλονται, και του μεταβολικού ρυθμού, που μειώνεται, το σώμα αρχίζει να αλλάζει και αν δεν προσέξουμε κινδυνεύουμε να βλέπουμε την ένδειξη της ζυγαριάς μας να αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 1 κιλό και τη μεζούρα μας να δείχνει 1 εκ. περισσότερο κάθε 12 μήνες. Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε προσεκτικοί με τη διατροφή μας και να μην αμελούμε την άσκηση, έτσι ώστε να διατηρήσουμε τον μυϊκό μας ιστό και να αποτρέψουμε την εναπόθεση λίπους, ειδικά στην περιοχή της μέσης, όπου είναι και το πιο επικίνδυνο (αυξάνεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος).
Λέμε αντίο στις ρυτίδες με βελονισμό
Μία νέα τάση στον δυτικό κόσμο είναι το σβήσιμο των ρυτίδων με τη βοήθεια του βελονισμού. Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία του κοσμητικού βελονισμού φτάνουν μέχρι το χόριο, το κατώτατο στρώμα του δέρματος. Έτσι, τονώνεται το κυκλοφορικό και το λεμφικό σύστημα και με τη βοήθεια και των μικροτραυματισμών αυξάνεται η παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης. Ο βελονισμός απαλύνει τις ρυτίδες, συντελεί στη σύσφιγξη και τη θρέψη του δέρματος, μειώνει τις σακούλες και τους μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια και επαναφέρει την υγιή όψη της επιδερμίδας.
2η ενότητα: Τα µυστικά των δερµατολόγων
Καθαρίζουμε το δέρμα μας
Χρειάζεται να καθαρίζουμε καλά το δέρμα μας δύο φορές την ημέρα, πρωί και βράδυ, ακόμα κι αν δεν έχουμε βαφτεί, γιατί έτσι αφαιρούμε το σμήγμα και τη σκόνη που μαζεύεται στα πρόσωπό μας. Όταν το δέρμα μας είναι λιπαρό, μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα ήπιο σαπούνι σε στερεή ή υγρή μορφή και πάντα προϊόντα που είναι oil free, και όταν είναι ξηρό ένα γαλάκτωμα. Σε κάθε περίπτωση, είναι σκόπιμο να χρησιμοποιούμε στο τέλος μία λοσιόν με οινόπνευμα (ή ακόμα και σκέτο οινόπνευμα διαλυμένο σε νερό) όταν το δέρμα μας είναι λιπαρό και μία λοσιόν χωρίς οινόπνευμα όταν είναι ξηρό. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να πλένουμε καλά το πρόσωπό μας με άφθονο νερό κάθε φορά που το καθαρίζουμε.
Βοήθεια από το φαρμακείο
Μπορούμε να συμπληρώσουμε την αντιγηραντική φροντίδα του δέρματός μας με τη χρήση του ρετινοϊκού οξέος, που είναι συνθετικό παράγωγο της βιταμίνης Α και κυκλοφορεί σε διάφορες μορφές (π.χ. σε κρέμα), ακόμα και από τα 25 μας και μετά. Οι περιορισμοί είναι ότι δεν πρέπει να το χρησιμοποιούμε στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά ούτε και όταν πρόκειται να εκτεθούμε στον ήλιο, γιατί μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία αν έρθουμε σε επαφή με το φως της ημέρας (γι' αυτό και κάποιοι ειδικοί συστήνουν να το σταματάμε τους καλοκαιρινούς μήνες που υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια). Έτσι, μπορούμε να βάζουμε το ρετινοϊκό οξύ το βράδυ, στη συνέχεια την κρέμα μας και την επόμενη ημέρα να φοράμε βέβαια αντιηλιακό.
Μικρά μυστικά
Βάζουμε κάθε μέρα στα χέρια μας ενυδατική κρέμα και χρησιμοποιούμε γάντια κάθε φορά που κάνουμε δουλειές στο σπίτι (για να μην έρχονται σε επαφή με νερά και απορρυπαντικά), τα σκουπίζουμε καλά κάθε φορά που τα πλένουμε και δεν τα εκθέτουμε απευθείας σε πολύ ακραίες θερμοκρασίες, αλλά ούτε και στον ήλιο και το χιόνι. Δυστυχώς, από μία ηλικία και έπειτα (μετά τα 50) τα χέρια μπορούν να μαρτυρήσουν την ηλικία μας.
Βάζουμε κρέμα σώματος 2 φορές καθημερινά, επειδή το δέρμα των ποδιών λεπταίνει όσο περνά ο καιρός, ενώ ο ήλιος και οι μέθοδοι αποτρίχωσης επιβαρύνουν την κατάσταση.
Χρησιμοποιούμε σωστά την κρέμα μας (τόσο της ημέρας όσο και της νύχτας). Αν και θεωρείται πως η κρέμα έχει την ιδιότητα να ενυδατώνει το δέρμα, η αλήθεια είναι πως η ενυδάτωση επιτυγχάνεται κατά πολύ χάρη στα υγρά που καταναλώνουμε. Η κρέμα, όταν περιέχει ceramides, λειτουργεί ως φραγμός, ώστε να μη φεύγει το νερό που διαθέτει το δέρμα μας. Οι κρέμες που περιέχουν υαλουρονικό οξύ μικρού μοριακού βάρους ή ουρία καταφέρνουν να ενυδατώνουν το δέρμα.
Επιλέγουμε υποαλλεργικά καλλυντικά, ώστε να προστατεύουμε το δέρμα μας από τις αλλεργίες.
Φροντίζουμε το σχήμα των φρυδιών μας (αν είναι απαραίτητο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μόνιμο μακιγιάζ), καθώς με την πάροδο της ηλικίας έχουν την τάση να «πέφτουν» και να φαινόμαστε γερασμένοι.
3η ενότητα: Από τις επιστηµονικές έρευνες
Βρίσκουμε ταίρι
Σύμφωνα με έρευνες, οι παντρεμένοι ζουν περισσότερο τόσο από τους ανύπαντρους όσο και από τους χωρισμένους ή τους χήρους. Γιατί; Σίγουρα παίζει ρόλο ότι οι παντρεμένοι έχουν πιο σταθερή ζωή, τρώνε πιο υγιεινά και πιο προσεγμένα, φροντίζουν περισσότερο την υγεία τους (πάνε πιο συχνά στον γιατρό και κάνουν τακτικές εξετάσεις), έχουν καλύτερη κοινωνική και σεξουαλική ζωή. Σύμφωνα μάλιστα με νέα μελέτη του Σουηδικού Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών στη Στοκχόλμη, οι άνδρες που είναι παντρεμένοι με μορφωμένες γυναίκες ζουν ακόμα περισσότερο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι άνδρες των οποίων οι σύζυγοι δεν έχουν φοιτήσει σε πανεπιστήμιο αντιμετωπίζουν κατά 25% μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν νωρίς, σε σχέση με εκείνους που οι γυναίκες τους έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση.
Ακονίζουμε το μυαλό μας
Εκτός από ένα νεανικό σώμα, χρειάζεται και ένα κοφτερό και καλοδιατηρημένο μυαλό για να αντισταθούμε στη γήρανση. Άλλωστε και οι νοητικές μας ικανότητες εξασθενούν καθώς περνούν τα χρόνια, γι’ αυτό και χρειάζεται να κάνουμε ό,τι περισσότερο μπορούμε ώστε να τις κρατάμε σε εγρήγορση. Επιπλέον, έχει βρεθεί από επιστημονικές έρευνες πως οι άνθρωποι ανώτερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου ζουν περισσότερο και καλύτερα από τους άλλους, ίσως επειδή έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται, να φροντίζουν για την πρόληψη, να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε γιατρούς κ.λπ. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι γενικά οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν πολύ το μυαλό τους έχουν πιθανότητες να ζήσουν πολύ. Όπως κάθε σωματική έτσι και κάθε νοητική δραστηριότητα συμβάλλει στην αντιγήρανση και τη μακροζωία. Μάλιστα, έχει βρεθεί πως ακόμα και το ενδιαφέρον να αθληθεί κανείς, έστω κι αν τελικά δεν τα καταφέρνει, ή η επιθυμία να κάνει καινούργια πράγματα, συντελούν στο να διατηρείται νέος και να ζήσει πολλά χρόνια.
Με όπλο την αισιοδοξία
Ακόμα η επιστήμη δεν έχει να μας δώσει μία σαφή απάντηση σχετικά με το γιατί οι αισιόδοξοι, οι ήρεμοι, όσοι σκέφτονται θετικά και παίρνουν τα πράγματα ελαφρά διατηρούνται νεότεροι, υγιέστεροι και ζουν περισσότερα χρόνια. Σίγουρα το στρες παίζει σημαντικό ρόλο, αφού έχει υπολογιστεί ότι το χρόνιο στρες βλάπτει την υγεία (σχετίζεται με την κατάθλιψη, την παχυσαρκία, καθώς και με μεταβολικά νοσήματα, καρδιαγγειακά κ.ά.). Σε κάθε περίπτωση, οι αισιόδοξοι, ακόμα και αν δεν ζουν περισσότερο, ζουν σίγουρα καλύτερα.
Ύπνος, ο ευεργετικός
Ο ύπνος είναι ένα από τα καλύτερα αντιγηραντικά. Διατηρεί το δέρμα νεανικό, την ενέργειά μας στα ύψη και τη διάθεσή μας καλή. Χάρη στον ύπνο μπορούμε να αποφύγουμε την παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά προβλήματα, τον διαβήτη, την κατάθλιψη, ακόμα και τα αυτοκινητικά ατυχήματα. Οι γενικές οδηγίες λένε πως πρέπει να κοιμόμαστε 7 ή 8 ώρες, όχι όμως περισσότερο. Επιπλέον, σύμφωνα με κάποιες έρευνες, ο μεσημεριανός ύπνος βοηθά στην προοπτική της μακροζωίας.
Για τα μάτια μας μόνο
Δεν είναι τυχαίο που τα γυαλιά ηλίου γίνονται όλο και περισσότερο της μόδας. Η μόδα στην προκειμένη περίπτωση ακολουθεί αυτά που επιτάσσει η υγεία. Έτσι, θα πρέπει να φοράμε σκούρα γυαλιά όποτε βρισκόμαστε σε ανοιχτό χώρο, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία είναι βλαβερή ακόμα και όταν δεν γίνεται αντιληπτή, όταν υπάρχουν σύννεφα για παράδειγμα. Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει πρόωρο καταρράκτη και βλάβες στην ωχρά κηλίδα (το πιο πολύτιμο κομμάτι του ματιού, που βρίσκεται στον αμφιβληστροειδή). Ουσιαστικά, οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου γερνάνε τον φακό του ματιού πιο γρήγορα από το κανονικό και έτσι είναι πιθανό να εμφανιστούν νωρίτερα στη ζωή μας αλλοιώσεις που σχετίζονται με την ηλικία, όπως είναι ο καταρράκτης. Αλλά πριν τα επιλέξουμε θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι φακοί τους είναι κατάλληλοι για να απορροφούν τις υπεριώδεις ακτίνες (UVA και UVB) και ότι φέρουν το αντίστοιχο πιστοποιητικό από τον κατασκευαστή. Το χρώμα των φακών δεν παίζει ρόλο. Η διαφορά είναι πως τα σκουρόχρωμα γυαλιά μάς απαλλάσσουν και από τη λάμψη και τις αντανακλάσεις του ήλιου, από το ορατό φάσμα που μας θαμπώνει δηλαδή (όχι όμως απαραίτητα και από τις υπεριώδεις ακτίνες, αν δεν έχουν 99% έως 100% αντι-UV προστασία). Αν δεν είμαστε βέβαιοι για την ποιότητα των φακών των γυαλιών μας, μπορούμε να επισκεφτούμε ένα κατάστημα οπτικών και να ζητήσουμε να μας μετρήσουν το ποσοστό προστασίας από τις υπεριώδεις που προσφέρουν, στο ειδικό μηχάνημα που διαθέτουν όλα αυτά τα μαγαζιά.
Λαμπερό χαμόγελο
Για να το πετύχουμε, θα πρέπει σίγουρα να πηγαίνουμε στον οδοντίατρο. Αλλά δεν ισχύει ένας κανόνας για όλους. Υπάρχουν πολλές διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο όσον αφορά τους παράγοντες που επηρεάζουν τα δόντια μας, όπως είναι το σάλιο, γενετικοί παράγοντες και η διατροφή. Αυτές τις διαφορές λαμβάνει υπόψη του ο οδοντίατρος όταν διαμορφώνει ένα προληπτικό πρόγραμμα. Αυτό διαφοροποιείται σε 3 μήνες, 6 μήνες ή και 1 χρόνο. Επίσης, το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται με σωστό τρόπο. Χρειάζεται να βουρτσίζουμε όλες τις επιφάνειες των δοντιών (εξωτερικές, εσωτερικές και μασητικές), τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ), και επίσης να χρησιμοποιούμε οδοντικό νήμα, καθώς η οδοντόβουρτσα δεν μπορεί να καθαρίσει τα σημεία ανάμεσα στα δόντια. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η κατανάλωση πολλών γλυκών, το κάπνισμα, τα σκουρόχρωμα ποτά (π.χ. καφές, κόκκινο κρασί, αναψυκτικά τύπου κόλα), καθώς και οι όξινες τροφές (π.χ. το πορτοκάλι), κάνουν κακό στα δόντια μας.
Γνωστά, αλλά χρήσιμα
Πρόκειται για κάποιες συμβουλές αντιγήρανσης που τις έχουμε ακούσει πολλές φορές, αλλά η αξία τους παραμένει σταθερή.
Δεν πρέπει να καπνίζουμε, γιατί ο καπνός γερνάει το δέρμα, προκαλεί ρυτίδες, αυξάνει τις πιθανότητες να νοσήσουμε από διάφορες ασθένειες και τελικά μας στερεί χρόνια από τη ζωή μας.
Πρέπει να φοράμε αντιηλιακό ακόμα και όταν έχει συννεφιά, καθώς ο ήλιος αποτελεί τον νού-μερο 1 παράγοντα γήρανσης του δέρματός μας.
Χρειάζεται να πίνουμε πολύ νερό, καθώς ενυδατώνει το δέρμα μας, απομακρύνει πιθανά προβλήματα υγείας, ευνοεί τη διούρηση και άρα εμποδίζει τις κατακρατήσεις, και συντελεί στη νεανική μας εμφάνιση.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗ δρ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΠΟΥΛΟΥ, δερματολόγο-αφροδισιολόγο, τον κ. ΠΕΤΡΟ ΣΜΑΧΛΙΟΥ, χειρουργό οφθαλμίατρο, την κ. ΑΘΗ- ΝΑ ΤΑΧΜΙΝΤΖΟΓΛΟΥ, βιολόγο, χειρουργό οδοντίατρο, και τον κ. ΧΑΡΗ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΠΟΥΛΟ, MMedSci.SRD, κλινικό διαιτολόγο-βιολόγο, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα (Ε.Μ.Πα.Κ.Α.Ν, www.dimosthenopoulos.gr).
ANNA ΔΑΛΛΑ
Πηγή : Vita.gr
Aπό το Ιστολόγιο tosokaki
