Ωκυτοκίνη, η ορμόνη της ηρεμίας, της γαλήνης, της ευεξίας και της διατήρησης της υγείας




Υπό Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη, Ιωάννη Ντόκου, Δρ Αικατερίνης Λαμπροπούλου- Αποστολοπύλου

Έχει αποδειχτεί ότι το να δώσεις και να αγαπήσεις έμπρακτα συνοδεύεται και από αλλαγές της βιοχημείας του εγκεφάλου.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες έρευνες, η ορμόνη και νευρομεταβιβαστής ωκυτοκίνη, εκτός του ότι σχετίζεται με τον τοκετό και τη γαλουχία, εκκρίνεται και κάθε φορά που κάνουμε  πράξεις εκτίμησης, γενναιοδωρίας,  φροντίδας και στοργής προς τους άλλους,  βοηθάμε τους αναξιοπαθούντες, κάθε φορά που κάνουμε άδολες φιλικές επαφές και  όταν εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας και δημιουργούμε ευγενείς συναισθηματικές σχέσεις με τους άλλους.
.
Σήμερα πιστεύεται ότι η ωκυτοκίνη συμμετέχει στο μηχανισμό, μέσω του οποίου η αγάπη και η στοργή επηρεάζουν θετικά την υγεία.
Η κύρια συνειδητή συμπεριφορά ή διαδικασία σκέψης που αυξάνει τα επίπεδα της ωκυτοκίνης στην κυκλοφορία του αίματος είναι το να νοιάζεσαι και να φροντίζεις  τον άλλο. Η εκτίμηση, το γενναιόδωρο ακούμπισμα του αλλουνού και οι συναισθηματικοί δεσμοί με άλλους ανεβάζουν τα επίπεδα της ωκυτοκίνης.

Επιπρόσθετα φαίνεται ότι πίσω από τα οφέλη για την υγεία που προκύπτουν από το μασάζ, το βελονισμό, το διαλογισμό κρύβεται η αύξηση της έκκρισης της ωκυτοκίνης[9] .
Ίσως τα πιο ισχυρά αποτελέσματα της ωκυτοκίνης  γίνονται ορατά κατά τον τοκετό, όπου η μητέρα και ο πατέρας συνδέονται με το παιδί τους. Αυτή τη στιγμή η ωκυτοκίνη συνδέει τους εγκεφάλους  των γονέων για κοινή δράση φροντίδας του παιδιού τους  κι έτσι οι γονείς,  κάτω από κανονικές συνθήκες, βρίσκονται μόνιμα συνδεδεμένοι με τα δεσμά της αγάπης.

Παρόμοιους δεσμούς αγάπης, όλοι μας δημιουργούμε με φίλους, εραστές, ερωμένες, σκύλους, γάτες, δασκάλους, ακόμη και με το Θεό. Τα οφέλη για την υγεία και την ευεξία από αυτούς τους βαθείς δεσμούς για μας  είναι τεράστια.
Η ωκυτοκίνη είναι η αιτία που τα άτομα που συντηρούν σκύλο ή γάτα αναρρώνουν γρηγορότερα από μια ασθένεια. Η ωκυτοκίνη κάνει τα παντρεμένα ζευγάρια να είναι μακροβιότερα, Η ωκιτοκίνη κάνει τις υποστηρικτικές ομάδες των καρκινοπαθών ή των ψυχοπαθών, ή των ναρκομανών ή των φυλακισμένων ή των χρονίως αρρώστων  να αισθάνονται υπέροχα προσφέροντας αγάπη, στοργή και ενδιαφέρον για τον πάσχοντα συνάνθρωπο.
Η ωκυτοκίνη κάνει μακροβιότερους τους γονείς που παρέχουν φροντίδα στα παιδιά τους σε σύγκριση με τους άστοργους.

Σήμερα είναι γνωστά για την ωκυτοκίνη τα ακόλουθα επιστημονικά δεδομένα:
Βοηθάει στην θεραπεία  εξαρτήσων.
Όταν χορηγήθηκε σε τρωκτικά ωκυτοκίνη που ήσαν εξαρτημένα στην κοκαΐνη, μορφίνη ή ηρωίνη τα τρωκτικά επέλεξαν τη χρήση μικρότερης ποσότητας ναρκωτικού ή έδειξαν λιγότερα συμπτώματα από τη διακοπή των ναρκωτικών [1].

H χρήση των ναρκωτικών παρατηρείται τυπικά μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, ενώ κοινωνικοί παράγοντες πάλι παίζουν σημαντικό ρόλο στην έναρξη της χρήσης, την επανάληψη και τη συνέχιση της χρήσης, καθώς και της διακοπής και της εξάρτησης από τα ναρκωτικά.

Υπάρχουν πλέον συσσωρευμένες αποδείξεις της ύπαρξης αλληλεπίδρασης μεταξύ των συμπεριφορών που παράγονται από ορισμένα κέντρα του κεντρικού νευρικού συστήματος και των ανταμοιβών απόλαυσης από τη χρήση ναρκωτικού και των συστημάτων ωκυτοκίνης του εγκεφάλου, που τροποποιεί τα οξέα και χρόνια αποτελέσματα της χρήσης ναρκωτικών [10].

Οι αρχικές έρευνες σ’αυτό το πεδίο έδειξαν η χορήγηση εξωγενούς ωκυτοκίνης  μπορεί να προλάβει την ανάπτυξη ανοχής προς την αιθανόλη και τα οπιούχα φάρμακα, την πρόκληση στερεότυπων, υπερδραστήριων συμπεριφορών από τη χρήση διεγερτικών και των συμπτωμάτων διακοπής των ναρκωτικών, που σχετίζονται με την αιφνίδια διακοπή των ναρκωτικών και του οινοπνεύματος [10].

Επιπρόσθετα, η διέγερση των ενδογενών συστημάτων της ωκυτοκίνης είναι το νευροχημικό υπόστρωμα κλειδί , που βρίσκεται κάτω από την εκδήλωση προκοινωνικών συμπεριφορών [συμπεριφορές που στοχεύουν στη βοήθεια άλλων ανθρώπων, συμπεριφορές ευσπλαχνίας και ενδιαφέροντος για τους άλλους] που προκύπτουν από τα ναρκωτικά των πάρτις [party drugs], όπως το MDMA (Ecstasy) και GHB (Fantasy) [10].
Τα συστήματα ωκυτοκίνης του εγκεφάλου επιδεικνύουν εμφανή νευροπλαστικότητα και υφίστανται μείζονες νευροπροσαρμογές, ως επακόλουθο της έκθεσης σε ναρκωτικό [10].
Πολλά ναρκωτικά περιλαμβανομένης της κοκαΐνης, οπιούχων, οινοπνεύματος, κάνναβης, MDMA και GHB προκαλούν μακροχρόνιες αλλαγές σε σηματοδότες [markers] της λειτουργίας της ωκυτοκίνης και τούτο μπορεί να συνδέεται με τα διαρκούντα ελλείμματα στην κοινωνική συμπεριφορά, που παρατηρούνται συχνά σε πειραματόζωα στο εργαστήριο, που έχουν καθ’υποτροπήν εκτεθεί σ’άυτά τα ναρκωτικά[10].

Πολύ πρόσφατες προκλινικές μελέτες έχουν περιγράψει μιαν αξιοσημείωτη ικανότητα της ωκυτοκίνης, που χορηγείται εξωγενώς, να «κόβει» τα διεγερτικά ναρκωτικά και το οινόπνευμα, σ’αυτούς που τα παίρνουν μόνοι τους. Επίσης η εξωγενής χορήγηση ωκυτοκίνης τροποποιεί τις αλλαγές που προκαλούνται από τη λήψη ναρκωτικού στην ντοπαμίνη, γλουταμικό και την έκφραση Fos expression (γονίδιο Fos) σε σημεία του εγκεφαλικού φλοιού και των βασικών γαγγλίων και προλαβαίνει την αναζήτηση ναρκωτικού μετά από στρες και την υποτροπή της χρήσης ναρκωτικού μετά από μια μόνον έκθεση σ’αυτό [priming-induced relapse] [10].

Ως εκ τούτου η ωκυτοκίνη έχει συναρπαστικές δυνατότητες να αναστρέψει τα διαβρωτικά αποτελέσματα της μακρόχρονης χρήσης ναρκωτικών επί της κοινωνικής συμπεριφοράς και ίσως «|εμβολιάζει» εναντίον μιας μελλοντικής τρωτότητας από συμπεριφορές εξάρτησης. Αναμένονται με πολύ ανυπομονησία τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών που εξετάζουν τα αποτελέσματα της ενδορρινικής χορήγησης ωκυτοκίνης στους ανθρώπους με διαταραχές από χρήση ναρκωτικών [10].

Επηρεάζει το σωματικό βάρος
Η ωκυτοκίνη περιορίζει τη λαιμαργία για γλυκά [2] και εμπλέκεται στο μεταβολισμό της ενέργειας [11]. Ο Maejima Y,και οι συνεργάτες (2011) επέδειξαν σε ποντίκια ότι η ενδοπεριτοναϊκή χορήγηση ωκυτοκίνης περιορίζει τη λήψη τροφής και τη μάζα του σπλαγχνικού λίπους, ενώ βελτιώνειτην παχυσαρκία, το λιπώδες ήπαρ και τη δυσανεξία της γλυκόζης.. Η περιφερική θεραπεία με ωκυτοκίνη ανοίγει μια νέα θεραπευτική λεωφόρο για τη θεραπεία της παχυσαρκίας και της υπερφαγίας [11].

Ασκεί αντιστρες δραστηριότητα 
Ενώ χωρίς αμφιβολία ένας αριθμός βιολογικών οδών συμβάλλει στην κοινωνική ισορροπία των στρεσσογόνων αντιδράσεων, η σύγκλιση των αποδείξεων μαρτυρεί τα ρυθμιστικά αποτελέσματα της ωκυτοκίνης , που αφορούν τη διευκόλυνσητων συμπεριφορών που διευκολύνουν τους κοινωνικούς δεσμούς και τα αποτελέσματά τους στην αντίδραση προς το στρες. Η ωκυτοκίνη μπορεί να θεωρηθεί  ως ένα κοινό ρυθμιστικό στοιχείο του κοινωνικού περιβάλλοντος, της ανταπόκρισης προς το στρες και στους κινδύνουςπου προκαλούνται από το στρες στην ψυχική και τη σωματική υγεία [12].
Η ωκυτοκίνη ασκεί αντιστρες αποτελέσματα, όπως ο περιορισμός της αρτηριακής πίεσης καη ελάττωση των επιπέδων της κορτιζόλης [3].
Τροποποιεί την αποτελεσματικότητα των θετικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και δρα ως προστατευτική ασπίδα κατά  των στρεσσογόνων εμπειριών [7] και της κατάθλιψης [4]. Προάγει τη σωματική ανάπτυξη και την επούλωση των τραυμάτων [3].

Η ωκυτοκίνη εκλύεται στη συστηματική κυκλοφορία  σε καταστάσεις ψυχοκοινωνικής αλληλεπίδρασης και έχει αποδειχτεί ότι συμμετέχει στους μηχανισμούς κοινωνικού δεσμού και κοινωνικής αναγνώρισης , όπως τούτο φάνηκε σε εργαστηριακές μελέτες [4].

Η ωκυτοκίνη και οι νευροψυχιατρικές διαταραχές
Οι υπάρχουσες αποδείξεις από προκλινικές και κλινικές μελέτες συγκλλίνουν ΄στην άποψη ότι η ωκυτοκίνη έχει θεραπευτικές δυνατότητες στη θεραπεία της σχιζοφρένιας και άλλων νευροψυχιατρικών διαταραχών [13]. Αυτό το εύρημα υποστηρίχτηκε από πρόσφατες κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, στους οποίους βρέθηκε ότι η ενδορρινική χορήγηση ωκυτοκίνης περιόρισε τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας [14, 15].

Ωκυτοκίνη και ανδρική σεξουαλική συμπεριφορά
Η έκκλυση ωκυτοκίνης αυξάνει τη σεξουαλική δεκτικότητα (ενεργητική αναζήτηση του αρσενικού) και κυρίως ρυθμίζει τη φυσιολογία και δραστηριότητα της αναπαραγωγής, περιλαμβανομένης της ανδρικής αναπαραγωγής κα σεξουαλικής συμπεριφοράς [5].
Η ωκυτοκίνη ρυθμίζει την ικανότητα οργασμού στον άνδρα και αν χορηγηθεί ενδορρινικά κατά τη διάρκεια της συνουσίας αποκαθιστά την ανδρική ανοργασμία [6].

Ωκυτοκίνη και κορτιζόλη
Η ωκυτοκίνη αντιρροπεί τα αποτελέσματα της κορτιζόλης (ορμόνης του στρες)  περιορίζοντας τις συγκεντρώσεις της[8].

Ωκυτοκίνη και πόνος
Η ωκυτοκίνη αυξάνει τον ουδό του πόνου, ασκεί αγχολυτική δράση και διεγείρει ποικίλους τύπους θετικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης [3].

Ωκυτοκίνη και κολπική ατροφία 
Η τοπική θεραπεία με ωκυτοκίνη φαίνεται να βελτιώνει την κολπική ατροφία στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Φυσική έκκριση ωκυτοκίνης
Η ωκυτοκίνη μπορεί να απελευθερωθεί στην κυκλοφορία του αίματος με διάφορα αισθητηριακά ερεθίσματα , όπως το ακούμπισμα στο δέρμα του άλλου, το χάδι και η αύξηση της θερμοκρασίας και τη ζεστασιά του περιβάλλοντος. Η λήψη τροφής ευνοεί την έκκριση ωκυτοκίνης μέσω προσαγωγών νευρικών οδών του πνευμονογαστρικού. Τα οσφρητικά ερεθίσματα και η πρόσληψη ορισμένων ήχων ή φωτός ευνοούν την έκκριση ωκυτοκίνης.

Η ωκυτοκίνη μπορεί να απελευθερωθεί και με καθαρά μόνον ψυχολογικούς μηχανισμούς, που προκύπτουν από τη θετική κοινωνική αλληλεπίδραση. Γιαυτό το ακούμπισμα μεταξύ των ανθρώπων και ψυχολογική στήριξη των άλλων προάγει την υγεία.

Το σύστημα απελευθέρωσης ωκυτοκίνης ενεργοποιείται συνεχώς από την κοινωνική αλληλεπίδραση της καθημερινής ζωής και τη δημιουργία θετικού περιβάλλοντος διαβίωσης.

Ωκυτοκίνη απελευθερώνεται όταν βοηθούμε και στηρίζουμε άλλους και συμπεριφερόμαστε με συναισθηματική ζεστασιά και ευσπλαχνία [3] .
Τα παντρεμένα ζευγάρια που ανταλλάσουν θερμά αγκαλιάσματα ευνοούν την έκλυση ωκυτοκίνης και αυτό ασκεί ευεργετικά αποτελέσματα στα πολλαπλά συστήματα που είναι ευαίσθητα στο στρες [8] .

Οι φιλόστοργοι άνθρωποι είναι μακροβιότεροι από τους άστοργους, π.χ. τους άστοργους γονείς. Οι φιλόζωοι έχουν ταχύτερη επούλωση των τραυμάτων τους γιατί φροντίζουν , αγαπούν και προστατεύουν τα ζώα.
Η ωκυτοκίνη δημιουργεί συναισθήματα γαλήνης και ηρεμίας  και σύνδεσης με τους άλλους. Με άλλα λόγια μας διαμορφώνει την αντίληψη που βλέπουμε τον κόσμο. Όλο το σύμπαν φαίνεται καλύτερο, όταν έχεις ηρεμία και γαλήνη.

Θα έχετε ακούσει την έκφραση «Όσο περισσότερο δίνεις, τόσο περισσότερο παίρνεις». Λοιπόν, αυτό ισχύει για την ωκυτοκίνη επίσης. «Όσο περισσότερο φροντίζεις και συνδέεσαι με τους άλλους, τόσο περισσότερο ανταποκρίνεται το σώμα και ο εγκέφαλος στην παραγωγή ωκυτοκίνης». Αυτό καθιστά την ωκυτοκίνη έναν ασυνήθιστο νευρομεταβιβαστή.
Κανείς δεν μπορεί να δημιουργήσει τα οφέλη της ωκυτοκίνης παίρνοντάς τη ως χάπι, διότι η ωκυτοκίνη μόλις φθάσει στο στομάχι διασπάται ή μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες παρενέργειες όπως αιμορραγία στον εγκέφαλο ή τη μήτρα, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση του καρδιακού ρυθμού και του όγκου παλμού της καρδιάς, καθώς και συστολές της μήτρας. Ακόμη και η ένεση ωκυτοκίνης δεν δουλεύει, διότι το σώμα την αποβάλλει ταχύτατα.

Ο μόνος τεχνητός τρόπος λήψης της ωκυτοκίνης είναι η συνεχής στάγδην ενδοφλέβια έκχυση της,  αλλά και μ’αυτό τον τρόπο η ωκυτοκίνη δεν δρα στον εγκέφαλο, όπου εκεί θα έπρεπε να έφθανε για να επηρεάσει την ικανότητα για κοινωνικούς δεσμούς.

Ακόμη και το ρινικό σπρέι ωκυτοκίνης είναι επικίνδυνα  και ολιγότερο ειδικής δράσης για την τροποποίηση της κοινωνικής συμπεριφοράς [9]. Ο ασφαλέστερος και καλύτερος τρόπος παραγωγής της ωκυτοκίνης είναι αυτός που αποκτάται με την εκμάθηση, που οδηγεί στην φυσική παραγωγή αυτού του πολύτιμου νευροδιαβιβαστή. Η φυσική παραγωγή ωκυτοκίνης επιτυγχάνεται διαλέγοντας δραστηριότητες που παράγουν τις ιδεώδεις ποσότητες  ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο.

Συμπεριφορές που παράγουν ωκυτοκίνη μεταξύ ζευγαριών
Γέλα βλέποντας τον άλλο στα μάτια
Ακούμπα τον άλλο δέρμα-δέρμα
Βοήθα τον άλλο χωρίς να σου το ζητήσει
Παραδέξου τον άλλο χωρίς να σου το ζητήσει μέσω χαμόγελου και φιλοφρονήσεων
Κοίτα τον στα μάτια για αρκετά δευτερόλεπτα
Άκου τον άλλο προσεκτικότατα επαναλαμβάνοντας όσα άκουσες
Συγχώρησε ή παράβλαψε λάθη, απερισκεψίες και λανθασμένες πράξεις του άλλου που έγιναν τώρα ή στο παρελθόν
Φτιάξε κάτι στο ή στη σύντροφό σου να φάει ή να πιει
Συγχρόνισε την αναπνοή σου με τον συνομιλητή σου
Αγκάλιασε ή κράτα το ή τη σύντροφό σου με ηρεμία και γαλήνη τουλάχιστον για 20-30 λεπτά.
Βγάζετε ήχους ευδαιμονίας και ευχαρίστησης, όταν αγκαλιάζεις
Χτύπα μαλακά το ή τη σύντροφό σου χωρίς να προκαλείς πόνο
Κάνε μασάζ στο ή στη σύντροφό σου ιδίως στα πόδια, ώμους και κεφάλι.
Αγκαλιαστείτε χωρίς να προκαλεί ο ένας στον άλλο δυσφορία
Βάλε το αυτί σου πάνω από το σημείο που χτυπάει η καρδιά του και άκου τους  χτύπους της για αρκετές στιγμές.

Συμπεριφορές που παράγουν ωκυτοκίνη μεταξύ γνωστών και αγνώστων
Κέρνα τους γνωστούς και τους φίλους σου, αλλά και τους αγνώστους με βλέμμα στοργής. Το κέρασμα δεν είναι υποχρεωτικά υλικό. Υπάρχουν και άϋλα αγαθά.

Αν αποφασίσεις να κάνεις κάτι καλό και ευεργετικό σε κάποιον, κάνε το καλό γρήγορα. Αν το καλό δεν το κάνεις εντός δύο λεπτών δεν θα το κάνεις ποτέ και έχεις αναβάλλει την άμεση έκλυση έκλυση ωκυτοκίνης στον εγκέφαλό σου.

Βρες ευκαιρία να κάνεις φιλανθρωπία που θα γίνει με εκδήλωση της γενναιοδωρίας σου, είτε σε χρήμα, είτε σε πράξεις ή σε παρακίνηση άλλων να φανούν ευεργετικοί στους γύρω τους.

Αφήστε όπου μπορείτε και όσο συχνά γίνεται το συναισθηματικό σας αποτύπωμα της ευσπλαχνίας, της συμπόνιας, της ανοχής και της κατανόησης. Στο χέρι του καθενός είναι η φυσική παραγωγή άφθονων ποσοτήτων ωκυτοκίνης.


Pharmagel.gr